Άμφια, καλύμματα και σκεύη της Θείας Λατρείας Β'

Τα άμφια του διακόνου και του ιερέως καθώς και οι συμβολισμοί τους αναφέρθηκαν στο προηγούμενο φυλλάδιο. Στο φυλλάδιο αυτό παρουσιάζονται τα άμφια του επισκόπου.

γ) Τα άμφια του επισκόπου είναι επτά.

Ι) Το στοιχάριο. Κοινό άμφιο και για τους τρείς βαθμούς της ιερωσύνης, όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο φυλλάδιο.

ΙΙ) Το επιτραχήλιον. Κοινό άμφιο του ιερέως και του επισκόπου με τον ίδιο συμβολισμό όπως ανεφέρθη στα ιερατικά άμφια.

ΙΙΙ) Η ζώνη. Κοινό άμφιο του ιερέως και του επισκόπου με τον ίδιο συμβολισμό όπως ανεφέρθη στα ιερατικά άμφια.

ΙV) Τα επιμάνικα. Κοινό άμφιο και για τους τρείς βαθμούς της ιερωσύνης καθώς στο προηγούμενο φυλλάδιο ανεφέρθη.

V) Ο σάκκος. Φοριέται πάνω από το στοιχάριο και το επιτραχήλιο. Φτάνει μέχρι λίγο κάτω από τα γόνατα. Από τις δύο πλευρές είναι ανοικτός και δένεται με έξι κωδωνίσκους από κάθε πλευρά. Οι δώδεκα κωδωνίσκοι συμβολίζουν το κήρυγμα των δώδεκα αποστόλων.

Στον επίσκοπο ο σάκκος αντικατέστησε το φελώνιο (το οποίο κατά παράδοση ήταν διακοσμημένο με σταυρός και ονομαζόταν ολοσταύριο) κατά τους χρόνους μετά την πτώση της Βασιλεύουσας. Σύμφωνα με κάποιες ιστορικές μαρτυρίες ο Πατριάρχης ήδη από τον 11ον αιώνα προνομιακώς και κατ εξαίρεση έφερε σάκκο στις τρείς μεγάλες Δεσποτικές εορτές του έτους δηλ. Πάσχα, Πεντηκοστή και Χριστούγεννα. Ο συμβολισμός του δε παραμένει ο ίδιος με του φελωνίου. Πάντα ο σάκκος κατασκευάζεται από βαρύτιμο ύφασμα και διακοσμείται με ειδικές θρησκευτικές παραστάσεις.

VI) To ωμοφόριο. Θεωρείται το χαρακτηριστικό άμφιο του επισκόπου όπως είναι για τον διάκονο το οράριο και το φελώνιο για τον ιερέα. Είναι δε το αρχαιότερο επισκοπικό άμφιο. Διακρίνεται σε μέγα και μικρό ωμόφορο. Το ωμόφορο είναι φαρδιά ταινία υφάσματος. Το μέγα ωμόφορο πέφτει σταυροειδώς στους ώμους του επισκόπου με την μια άκρη εμπρός και την άλλη πίσω. Φοριέται κατά την Θεία Λειτουργία μέχρι πρίν το ευαγγέλιο, οπότε ο επίσκοπος το καταθέτει σε ένδειξη υπακοής στο λόγο του Κυρίου και από την Ωραία πύλη ίσταται κατά την ανάγνωση του ευαγγελίου χωρίς ωμόφορο. Μετά την ανάγνωση του ευαγγελίου φορεί το δεύτερο ωμόφορο το λεγόμενο μικρό του οποίου και οι δύο άκρες πέφτουν εμπρός και με αυτό ολοκληρώνεται η Θεία Λειτουργία. Το μικρό ωμόφορο χρησιμοποιεί ο επίσκοπος σε όλες τις άλλες ιεροπραξίες μαζί με το επιτραχήλιο. Το ωμόφορο συμβολίζει το πλανηθές πρόβατο που ο Χριστός έφερε στους ώμους Του. Γιαυτό και κατά παράδοση κατασκευάζεται από μαλλί προβάτου. Είναι δε διακοσμημένο με σταυρούς και άλλα θρησκευτικά σύμβολα.

VII) Το επιγονάτιο. Ύφασμα σε ρομβοειδές σχήμα το οποίο κρέμεται από τη ζώνη στον δεξιό μηρό. Διακοσμείται συνήθως με σταυρό ή διάφορες θρησκευτικές παραστάσεις. Αναφέρονται διάφοροι συμβολισμοί για το επιγονάτιο από τους οποίους ο πλέον σωστός θεωρείται ότι συμβολίζει το λεντίο με το οποίο ο Χριστός σκούπισε τα πόδια των μαθητών Του πριν το Μυστικό Δείπνο.

Στην αμφίεση του επισκόπου προσετέθησαν βαθμηδόν και άλλα διακριτικά τα οποία καθιερώθηκαν με τον καιρό και θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος της αρχιερατικής αμφίεσης όπως παρακάτω αναφέρονται:

- Σταυρός και εγκόλπιο. Πρόκειται για επιστήθιο σταυρό και εγκόλπιο με εικόνα της Παναγίας. Φοριούνται πάνω από όλα τα επισκοπικά άμφια κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Στις άλλες ιεροτελεστίες ο επίσκοπος φέρει μόνο εγκόλπιο. Κατά προνόμιο ο Πατριάρχης και γενικά αρχηγοί τοπικών εκκλησιών όταν ιερουργούν φέρουν τρία εγκόλπια (στο μέσον τον καθιερωμένο επιστήθιο σταυρό, δεξιά εγκόλπιο με εικόνα του Χριστού και αριστερά εγκόλπιο με την εικόνα της Παναγίας). Συμβολίζουν την απάρνηση του εαυτού του επισκόπου και την αφοσίωση στον Χριστό.

- Μίτρα. Κάλυμμα της κεφαλής διακοσμημένο με σύμβολα, παραστάσεις ιερές και πολύχρωμους λίθους και φοριέται στην Θεία Λειτουργία μέχρι το ευαγγέλιο και κατά την απόλυση. Συμβολίζει το ακάνθινο στεφάνι του Χριστού. Επειδή όμως το πάθος και το στεφάνι του Χριστού θεωρούνται δόξα και καύχημα

της Εκκλησίας καθιερώθηκε η μίτρα να είναι στολισμένη και πολύχρωμη, να μοιάζει δηλαδή με βασιλικό στεφάνι όπως αρμόζει στον Βασιλέα Χριστό.

Παλαιότερα μίτρα έφερε μόνον ο πατριάρχης Αλεξανδρείας. Όταν το 1621 ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Κύριλλος μετετέθη στον Οικουμενικό Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως έφερε και την μίτρα η οποία σταδιακά καθιερώθηκε ως επισκοπικό έμβλημα με τον καιρό.

- Ράδβος. Μεταλλική ράβδος η ο οποία ονομάζεται και ποιμαντορική ράβδος. Καταλήγει σε σταυρό ανάμεσα στις κεφαλές δύο όφεων. Συμβολίζει την ποιμαντική και πνευματική εξουσία του επισκόπου.

Ο επίσκοπος ενδύεται άπασα την αρχιερατική στολή κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας, στην ακολουθία της Αναστάσεως και τον εσπερινό της Πεντηκοστής, στην ακολουθία του Επιταφίου και στον μέγα Αγιασμό των Θεοφανίων. Στις άλλες ιεροτελεστίες φέρει επιτραχήλιο και μικρό ωμόφορο.

- Μανδύας. Μακρύ πολύπτυχο ύφασμα με μεγάλη ουρά. Τον φορεί ο επίσκοπος όταν χοροστατεί από τον Θρόνο κατά την ακολουθία του όρθρου και σε διάφορες άλλες ακολουθίες. Επίσης κατά παράδοση μανδύα φέρουν οι ηγούμενοι στις μονές.

- Δικηροτρίκηρα. Πρόκειται για δύο μικρά κηροπήγια το μεν ένα με δύο κεριά και συμβολίζει τις δύο φύσεις του Χριστού την θεία και την ανθρώπινη που προσέλαβε. Το δεύτερο με τρία κεριά συμβολίζει την Αγία Τριάδα. Με αυτά κατά την τέλεση Αρχιερατικής Θείας Λειτουργίας (Λειτουργία δηλαδή την οποία τελεί επίσκοπος) ευλογεί τους πιστούς σταυροειδώς λίγο πριν το ευαγγέλιο.

- Επανωκαλύμαυχο. Μαύρο λεπτό ύφασμα το οποίο τοποθετείται πάνω από το καλυμαύχι και πέφτει στην πλάτη με δύο εκατέρωθεν λωρίδες. Φοριέται από τον επίσκοπο όταν χοροστατεί, όταν λειτουργεί χωρίς μίτρα και σε επίσημες στιγμές εκτός ναού. Συμβολίζει την αυταπάρνηση. Επανωκαλύμαυχο φέρουν οι ηγούμενοι μονών και οι αρχιμανδρίτες.

Βιβλιογραφία

-- Ο Χριστιανικός Ναός. Κων. Καλλινίκου.

-- Λειτουργική. Μιχ. Παπαδόπουλου.

-- Λατρευτικό Εγχειρίδιο. Γ. Κουζιουμτζόγλου

-- Τύπος και Συμβολισμός. Ιερ. Γ. Μεντιδάκη.

-- Λειτουργική. Ι. Φουντούλη.

-- Λεξικό Λειτουργικών Όρων. Γ. Βεργωτη.

-- Μικρό Χρ. Λεξικό. Επ. Ευθυμίου Στυλιου

  Επιστροφή στή Σελίδα ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ